Coraz szybsze tempo życia, natłok obowiązków, rosnące oczekiwania i wymagania, presja otoczenia, mniejsze i większe trudności w życiu codziennym – to wszystko sprawia, że stres staje się nieodłącznym elementem ludzkiego funkcjonowania. Narażeni na niego są wszyscy, niezależnie od wieku: dzieci i młodzież, dorośli i seniorzy. Jednym z najskuteczniejszych sposobów na radzenie sobie ze stresem jest aktywność fizyczna. Dlaczego pomaga ona przezwyciężać stres i jakie jej formy szczególnie sprzyjają rozładowaniu napięcia emocjonalnego?

Podwójna korzyść

Według badań aż 80% Polaków przyznaje, że odczuwa stres każdego dnia. O ile w umiarkowanej, „rozsądnej” dawce działa on pozytywnie, wzmagając czujność i skupienie, o tyle w nadmiarze pogarsza samopoczucie i może prowadzić do poważnych problemów ze zdrowiem fizycznym i psychicznym. Nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, choroby serca, rozdrażnienie i zmęczenie, bezsenność, problemy trawienne, trudności z pamięcią i koncentracją, bóle głowy, mięśni i kręgosłupa czy obniżony nastrój – to tylko niektóre konsekwencje długotrwale odczuwanego napięcia emocjonalnego. Osoby chronicznie zestresowane mają też obniżoną odporność, co skutkuje zwiększonym ryzykiem infekcji.

Na szczęście istnieją sprawdzone, skuteczne metody radzenia sobie ze stresem. Należy do nich przede wszystkim aktywność ruchowa. Już po około 15–20 minutach wysiłku fizycznego wydzielają się endorfiny, zwane hormonami szczęścia, które wywołują uczucie spokoju i odprężenia. Korzystnie wpływają one na dyspozycję psychiczną i samoocenę oraz sprzyjają lepszemu samopoczuciu. Ruch i uprawianie sportu sprawiają przy tym, że człowiek naturalnie odreagowuje trapiące go problemy i o nich zapomina, skupiając się na wykonywanych ćwiczeniach, a nie na negatywnych czynnikach i bodźcach.

Aktywność ruchowa wywołuje reakcje właściwie tożsame z tymi, jakie pojawiają się pod wpływem stresu: przyspieszony oddech, wzrost ciśnienia, wyższe tętno i napięcie mięśni. Jeżeli wysiłek fizyczny jest podejmowany regularnie, to organizm przyzwyczaja się do tych reakcji, a mózg „uczy się” radzenia sobie ze stresem. Osoby, które nie zaniedbują ćwiczeń ruchowych, zyskują więc podwójnie: po pierwsze dzięki regulowaniu poziomu kortyzolu, czyli hormonu stresu, przezwyciężają napięcie emocjonalne i zapobiegają problemom zdrowotnym, po drugie – zwiększają swoją odporność na stres w przyszłości.

Przyjemne z pożytecznym

Aktywność fizyczna powinna nie tylko być świetnym sposobem na walkę z nadmiernym stresem, lecz także sprawiać przyjemność. W celu rozładowania napięcia emocjonalnego warto zatem wybrać taki jej rodzaj, który będzie zarówno odpowiadał indywidualnym upodobaniom i temperamentowi, jak i leżał w zasięgu fizycznych możliwości. Teoretycznie najlepiej, żeby na pierwszy plan nie wysuwał się element rywalizacji, zwłaszcza w przypadku, gdy poziom stresu jest bardzo wysoki. Jeśli jednak ktoś lubi np. grać w tenisa lub uprawiać jeden ze sportów zespołowych, to wcale nie musi z tego rezygnować jedynie dlatego, że w tej grze liczy się wynik. Najważniejsze, by rezultat zbytnio nie obciążał psychiki, nie przysparzał dodatkowego stresu i nie przysłaniał pozostałych korzyści, jakie przynosi regularna aktywność fizyczna.

Oprócz usuwania napięcia emocjonalnego, ruch powinien przede wszystkim sprawiać frajdę. Wspólna, podejmowana w gronie rodzinnym aktywność fizyczna albo pójście w ślady rodziców czy dziadków za sprawą uprawiania tego samego sportu mogą być tym bardziej przyjemne, gdyż pozwolą na wzmacnianie więzi, dzielenie się doświadczeniami oraz współodczuwanie radości z regularnego ruchu i zauważalnych efektów wysiłku fizycznego.

Zaczęło się od… kotów

Jedną z łagodniejszych form aktywności, które nie wymagają dużych nakładów finansowych, a przy tym są dostępne dla wszystkich niezależnie od wieku i pomagają w zwalczaniu stresu, jest pilates. Nazwa tego systemu statycznych ćwiczeń, zawierającego elementy np. tai-chi, baletu i gimnastyki, pochodzi od nazwiska jego twórcy, Josepha Pilatesa. Ten urodzony w XIX w. niemiecki atleta jako dziecko był bardzo chorowity: cierpiał m.in. na astmę i krzywicę. To zmotywowało go do pokonywania ograniczeń. W dzieciństwie trenował gimnastykę, a już jako dorosły trafił do cyrku.

Gdy wybuchła I wojna światowa, Pilates był akurat w trakcie trasy objazdowej w Anglii. Tam został aresztowany i trafił do obozu jenieckiego na wyspie Man. Żeby jakoś wytrzymać w niewoli, obserwował koty polujące na myszy i zachwycał się ich zwinnością i elastycznością. To zainspirowało go do wymyślenia ćwiczeń wzmacniających mięśnie przy użyciu obozowych łóżek. Potem, zadowolony z efektu, zaczął popularyzować swój pomysł wśród innych więźniów. Kiedy na wyspę dotarła epidemia grypy, podobno żaden z osadzonych nie zachorował, a po wojnie wszyscy byli w lepszej formie niż przed nią.

Pilates, który po I wojnie światowej pracował jako sanitariusz, prowadził rehabilitację rannych w działaniach wojennych i uzyskiwał zaskakująco dobre rezultaty. W latach 20. XX w. zaczął rozwijać i propagować swoją metodę opartą na pracy z ciężarem własnego ciała. Po tym, jak zamieszkał na Manhatannie, zaczął być sławny. Pod jego okiem ćwiczyli m.in. najlepsi amerykańscy tancerze i gwiazdy Hollywood.

Joseph Pilates

Zdrowie nie jest tylko normalnym stanem, naszym obowiązkiem jest nie tylko osiągnięcie go, ale także jego utrzymanie

System opracowany przez zmarłego w 1967 r. Niemca stał się podstawą dla współczesnego pilatesu – uniwersalnego treningu aktywizującego wszystkie partie mięśni. Największy nacisk położony jest w nim jednak na wzmacnianie i zwiększanie elastyczności mięśni głębokich, które odpowiadają za prawidłową postawę. Pilates opiera się na sześciu zasadniczych fundamentach:

• Właściwym oddechu: należy oddychać tak, by unosiła się klatka piersiowa – wdychać powietrze nosem, a wydychać ustami.
• Koncentracji na prawidłowych ruchach: zaleca się jak najdokładniejsze wykonywanie ćwiczeń, z maksymalną świadomością każdego ruchu.
• Odpowiednim początku: wszystkie ruchy powinny zaczynać się od aktywizacji mięśni brzucha.
• Precyzji: jest ona znacznie ważniejsza niż szybkość i liczba powtórzeń.
• Płynności: ruchy powinny być harmonijne.
• Pełnej kontroli nad ruchami.

Ten rodzaj ćwiczeń znakomicie sprawdza się w rehabilitacji po urazach, korygowaniu wad postawy oraz zwalczaniu bólów mięśni i kręgosłupa. Stanowi też skuteczną metodę terapii dla ludzi zestresowanych, potrzebujących wyciszenia i relaksu. Co istotne, jest przeznaczony dla osób w każdym wieku, również tych o słabszej kondycji fizycznej. Ćwiczenia można wykonywać nawet w domu, indywidualnie bądź w gronie rodzinnym. Trzeba jednak pamiętać, by robić to regularnie – wtedy efekty zwalczania stresu są najlepsze.

Do wyboru, do koloru

Inna aktywność fizyczna, która wydatnie pomaga w redukcji stresu, a przy tym może być podejmowana przez ludzi w każdym wieku, to nordic walking. Coraz bardziej popularny spacer z kijkami nie stanowi szczególnie wymagającej formy ruchu, nie niesie także dużego ryzyka kontuzji. Można się na niego wybrać z członkami rodziny, wystarczy dostosować tempo marszu do zróżnicowanych możliwości kondycyjnych. Podobnie jest w przypadku wycieczki rowerowej, którą warto połączyć ze zwiedzaniem ciekawych miejsc bądź rodzinnym piknikiem. Jeśli natomiast w rodzinie nie brakuje entuzjastów futbolu lub pływania, nic nie stoi na przeszkodzie, żeby razem pobiegać za piłką czy pójść na basen. Kluczowe jest to, żeby dana forma ruchu sprawiała przyjemność i poprawiała nastrój wszystkim.

Niezależnie od tego, jaką aktywność fizyczną się wybiera, podejmowanie jej w gronie rodzinnym nie tylko pomaga zwalczyć stres oraz poprawić stan zdrowia i samopoczucie, ale też integruje oraz wzmacnia relacje i więzi międzyludzkie. Sport to zdrowie, a uprawiany przez całą rodzinę – to także sposób na przyjemne spędzanie czasu z bliskimi.